ชาวหนองเงือกมีบรรพบุรุษเป็นชาวยอง อาศัยอยู่ในมณฑลยูนนาน แคว้นสิบสองปันนา ซึ่งปัจจุบันอยู่ในการปกครองของประเทศจีน อพยพมาตั้งถิ่นฐานในที่ราบลุ่มแม่น้ำทา อำเภอป่าซาง ในช่วงปี พ.ศ. 2348-2356ตรงกับสมัยของพระเจ้ากาวิละในยุคที่เรียกว่ายุคเก็บผักใส่ซ้าเก็บข้าใส่เมือง ชาวยองที่อพยพมาเริ่มแรกมีประมาณ 5ครอบครัว โดยได้เข้ามาตั้งหลักปักฐานกระจายกันในบริเวณรอบๆ บ้านหนองเงือกในปัจจุบัน ในบริเวณนี้มีหนองน้ำอยู่ทางด้านตะวันออกของหมู่บ้านซึ่งมีตาน้ำที่เป็นต้นกำเนิดของลำน้ำเหมืองกลาง มีเรื่องเล่าขานกันต่อมาว่ามีพญานาค (ภาษาถิ่น เรียกว่า เงือก) ขนาดใหญ่โตเท่าต้นตาลปรากฏกายขึ้นมาที่หนองน้ำนี้ คนในหมู่บ้านจึงตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ว่า “หมู่บ้านหนองเงือก”