ตั้งอยู่ที่ตำบลถ้ำลอด ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน ประมาณ 77 กิโลเมตร เป็นแหล่งโบราณคดีสำคัญอยู่ในความดูแลของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มแม่น้ำปาย มีสถานที่น่าสนใจ คือ “ถ้ำน้ำลอด” ซึ่งมีลำห้วยชื่อ น้ำลาง ไหลลอดภูเขาไปทะลุออกอีกด้านหนึ่ง ทำให้เกิดเป็นถ้ำที่มีหินงอกหินย้อยสวยงาม จากการพบเครื่องมือเครื่องใช้โบราณในถ้ำ สันนิษฐานได้ว่ามีอายุประมาณ 2,000 ปีมาแล้ว ภายในถ้ำมีความยาวประมาณ 1 กิโลเมตร ประกอบด้วยห้องโถงใหญ่อีก 3 ห้อง เรียกชื่อต่าง ๆ กันคือ “ถ้ำเสาหินหลวง” เป็นถ้ำกว้างใหญ่ มีหินงอกหินย้อยสวยงาม ส่วนที่เด่นที่สุดคือ เสาหินปูนขนาดใหญ่เกิดจากแท่งหินงอกหินย้อยหลายต้น บางเสาสูงถึง 20 เมตร “ถ้ำตุ๊กตา” มีหินงอกเป็นปุ่มปมเล็ก ๆ คล้ายตุ๊กตาเรียงรายอยู่มากมาย และด้านหนึ่งของผนังถ้ำปรากฏภาพเขียนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ลักษณะเด่นคือการใช้สีแดงและสีดำในการเขียนซึ่งเป็นลักษณะที่พบไม่บ่อยนักในเมืองไทย ถ้ำนี้เป็นถ้ำที่กว้างและยาวที่สุดในถ้ำน้ำลอด ถ้ำสุดท้ายอยู่ด้านทางออกคือ “ถ้ำผีแมน” นอกจากมีหินงอกหินย้อยสวยงามแล้ว ยังพบเศษภาชนะดินเผา เมล็ดพืช เครื่องมือหิน ซี่ฟัน และกระดูกของมนุษย์ รวมทั้ง “โลงผีแมน” อีกด้วย โลงผีแมนนี้มีลักษณะเป็นท่อนไม้ที่ถูกขุดตรงส่วนกลางออกเป็นร่องคล้ายเรือ หรือรางไม้ใส่อาหารให้สัตว์เลี้ยง มีทั้งขนาดเล็กและใหญ่ โดยโลงขนาดใหญ่จะถูกวางอยู่บนคานโดยใช้เสา 4-6 ต้นตั้งกับพื้นถ้ำ และเสาแต่ละคู่จะถูกเจาะเป็นช่องเพื่อสอดคานไว้วางพาดโลงผีแมน ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าถ้ำน้ำลอด เปิดทุกวัน เวลา 08.00-17.00 น. เนื่องจากภายในถ้ำมืดมาก ไม่สามารถเข้าชมเองได้ จึงต้องใช้บริการผู้นำทางพร้อมตะเกียงเจ้าพายุ โดยเสียค่าบริการ 150 บาทต่อผู้นำทาง 1 คน การเดินชมถ้ำแบ่งออกเป็น 2 ช่วง ช่วงแรกเป็นการชม 2 ถ้ำใหญ่ คือ ถ้ำเสาหินหลวง ถ้ำตุ๊กตา และช่วงที่สองชมถ้ำผีแมน ที่พักและสิ่งอำนวยความสะดวก บริเวณที่ทำการมีบ้านพักไว้บริการ และอนุญาตให้ตั้งเต็นท์พักแรมได้ ติดต่อโดยตรงที่หน่วยบริการภายในศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าถ้ำน้ำลอด โทร. 0 5361 7218