สัมผัสความยิ่งใหญ่แห่งพลังศรัทธาจากถ้ำที่มีนามอันเป็นมงคลว่า \"สุมะโน\" ซึ่งถ้ำแห่งนี้ ได้รับการตั้งชื่อตามพระอาจารย์ เดช สุมโน เมื่อวันที่ 28 เมษายน 2530 ตรงกับวันอังคาร ขึ้น 2 ค่ำ เดือน 6 ปีเถาะ ในขณะที่ท่านมีอายุ 36 ปี พรรษา 14 รู้จักพระอาจารย์เดช สุมโน พระอาจารย์ เดช สุมโน มีภูมิลำเนาเดิมอยู่ที่อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา ได้ตั้งจิตอธิษฐานขณะเจริญภาวนาในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามว่า ขอพบถ้ำที่ถูกใจ เป็นที่รวมญาติธรรม แล้วภาพถ้ำก็ได้ปรากฏในนิมิต เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2525 หลังจากนั้นท่านก็ได้ออกธุดงค์ไปในภาคอีสาน ภาคกลาง ภาคเหนือ โดยตั้งมโนปณิธานที่จะหาถ้ำดังกล่าว แต่ก็ไม่พบ ครั้นถึงช่วงเข้าพรรษาพระอาจารย์ เดช สุมโน เดินทางมายังกรุงเทพมหานคร เพื่อสอนพระปริยัติธรรม ตอบแทนคุณอาจารย์ และในปี พ.ศ. 2528 พระอาจารย์ เดช สุมโน ได้ธุดงค์ไปที่จังหวัดนครพนม ท่านได้ตั้งจิตอธิษฐานขอพบถ้ำดังกล่าว ในปีต่อมาขณะจำพรรษาที่ถ้ำเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ได้มีผู้มาบอกขณะนั่งสมาธิว่า ถ้ำดังกล่าวอยู่ที่จังหวัดพัทลุงนั่นเอง การค้นพบครั้งสำคัญ หลังจากที่ได้ออกพรรษาแล้ว พระอาจารย์ เดช สุมโน ได้ออกค้นหาถ้ำตามนิมิต โดยมาพำนักอยู่ที่ภูเก็ตและได้หารือกับญาติธรรมชาวภูเก็ตก่อนเดินทางมาตามหาถ้ำ และได้พบภูเขาลูกเล็ก ๆ ในป่า เมื่อปีนขึ้นไปก็พบโพรงเล็ก ๆ มีดินกลบอยู่ ภายในเป็นถ้ำที่มีลักษณะตรงกับที่ปรากฏในนิมิตเมื่อ 5 ปีก่อน จึงได้ตั้งสัจจะอธิษฐานว่า \"ข้าพเจ้าจะพัฒนาถ้ำแห่งนี้ ให้เป็นที่รวมญาติ สร้างบารมีรวมสายโลหิต แห่งธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า\" เมื่อจบคำอธิษฐาน ได้ยินเสียง สาธุ สาธุ สาธุ ดังก้องขึ้นพร้อมกัน พัฒนาสู่ถ้ำสุมะโน ต่อมาใน วันที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2530 พระอาจารย์ เดช สุมโน และคณะชาวจังหวัดภูเก็ต โดยการนำของ คุณณรงค์ นพดารา รวมทั้งพุทธบริษัททั้งหลาย ได้ร่วมกันพัฒนาถ้ำสุมะโนขึ้นเป็นครั้งแรก ต่อมาผู้มีจิตศรัทธารวบรวมปัจจัยซื้อที่ดินบริเวณรอบเขาสองลูก สร้างวัดและได้รับการแต่งตั้งเป็นวัดตามกฎหมาย เมื่อวันที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2535 ในชื่อว่า วัดถ้ำสุมะโน ต่อมามีผู้มีจิตศรัทธา ถวายที่ดินรอบเชิงเขา และซื้อที่ดินถวายเพิ่ม จนทำให้พื้นที่ของวัดถ้ำสุมะโนมีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 500 ไร่ นอกจากนี้ยังมีการค้นพบถ้ำมากถึง 18 ถ้ำ ที่ได้รับการพัฒนาแล้วบางส่วน โดยรายชื่อถ้ำทั้ง 18 ถ้ำ ที่ค้นพบโดยรอบได้แก่ 1. ถ้ำพระอุโบสถ 2. ถ้ำหอฉันบรรจบ 3. ถ้ำนพดารา 4. ถ้ำอรทัย 5. ถ้ำสุพัฒชนะ (ฤๅษี) 6. ถ้ำพุทธบัณฑิต 7. ถ้ำนกคุ้ม 8. ถ้ำแก้ว 9. ถ้ำแม่มหามงคล 10. ถ้ำน้ำลอด 11. ถ้ำพญานาค 12. ถ้ำพ่อมหาราช 13. ถ้ำหลวงพ่อทราย 14. ถ้ำพระธาตุสิวลี (น้ำตก) 15. ถ้ำพระนอน 16. ถ้ำมาฆะ 17. ถ้ำลับแล 18. ถ้ำค้างคาว ถ้ำทั้งหมดนี้กระจายอยู่รอบภูเขา 2 ลูก หลายถ้ำสามารถเดินทะลุถึงกันได้ มีปากถ้ำหันไปคนละทิศละทางรอบเชิงเขา ซึ่งภายในวัดจะมีแผนผังการเดินทางไปชมถ้ำต่าง ๆ ไว้ให้นักท่องเที่ยวได้ดูอีกด้วย ที่ตั้ง : วัดถ้ำสุมะโน ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านนา อำเภอเมือง จังหวัดพัทลุง