พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ร้อยเอ็ด ถือกำเนิดขึ้นครั้งแรกตามดำริของ ศาสตราจารย์ ดร.ก่อ สวัสดิ์พาณิชย์ (อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ) ซึ่งต้องการที่จะจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานเพื่อเก็บรักษาและจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับศิลปหัตถกรรมอีสาน โดยเฉพาะเรื่องราวของผ้าไหมและผ้าพื้นเมือง ซึ่งในช่วงเวลานั้นกรมศิลปากร มีนโยบายในการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติประจำเมืองโดยเฉพาะการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งใหม่ในจังหวัดที่ยังไม่มีพิพิธภัณฑสถาน จึงได้มีการนำเอาแนวความคิดทั้งสองส่วนมาผสมผสานกันและจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ร้อยเอ็ด